طبقه بندی اختلالات براساس DSM 5

به عقیدۀ نویسندگان DSM-5، در بسیاری موارد، اختلالاتِ مجزا اصلاً مجزا نیستند، بلکه عارضه‌هایی مرتبط به هم هستند که روی یک پیوستارِ رفتار قرار دارند. در این وضعیت، بعضی عارضه‌ها سمپتوم‌های خفیف را نشان می‌دهند و بعضی دیگر بسیار شدیدتر هستند. برای مثال، اختلالات دوقطبی را به صورت یک پیوستار در نظر بگیرید. درمانجویان ممکن است با مجموعه سمپتوم‌هایی به درمانگران مراجعه کنند که از خفیف (سیکلوتیمیا) شروع می‌شوند، از متوسط (دوقطبیِ II) عبور می‌کنند، و به شدیدتر (دوقطبیI) ختم می‌شوند.

DSM-5 برای بسیاری از اختلالات هنوز از سیستم طبقاتی (مطلق) استفاده می‌کند اما برای بسیاری دیگر، از جمله سؤمصرف مواد، اوتیسم، و اسکیزوفرنی، رویکرد طیفی را به کار می‌برد (توجه داشته باشید که رویکرد پیوستاری (continuum)، ابعادی(dimensional)، و طیفی (spectrum) مترادف هستند).

استفاده از رویکرد طیفی به روان‌شناسان اجازه می‌دهد اختلالات روانی را روی یک پیوستارِ شدت در نظر بگیرند. با این کار DSM-5 امیدوار است پایایی، روایی، و فایدۀ بالینی در آینده افزایش یابد (کاربرد، سودمندی، یا فایدۀ بالینی یعنی مفید بودن سیستم تشخیصی برای پزشکان و روان‏شناسانی که فعالیت‌های ”بالینی“ انجام مى‏ دهند).

یکی از انتقادات عمده که به نسخه‏ های قبلی DSM وارد مى‏ شد این بود که در آنها طبقه‏ بندی تفکیکی (افتراقی) اختلالات شفافیت نداشت. مثلاً، تحقیقات نشان مى‏ دهند که برای بسیاری از اختلالات، تمایز بین سمپتوم‌های عمده و سمپتوم‌های خفیف‌تر، به ”درجه“ ربط دارد نه به ”نوع“. علاوه بر آن، بسیاری از اختلالات روانی کاموربید هستند (یعنی به همراه هم روی مى ‏دهند). علاوه بر آن، سمپتوم‌های یک اختلال معمولاً با سمپتوم‌های اختلالات دیگر همپوشانی دارند. این حقایق باعث شده ‏اند این سئوال پیش آید که اختلالات روانی را بهتر است به صورت طبقاتی (مطلق) دسته‌بندی کرد یا به صورت ابعادی (پیوستاری).

حرکت DSM-5 به سمت درجه‌بندی‌های ابعادی (پیوستاری) و ارایۀ معیارهای تشخیصی پیوستاری، هرچند به صورت آزمایشی (مثلاً، در مورد اختلالات شخصیت) و فقط در مورد بعضی اختلالات (مثلاً، اوتیسم، اسکیزوفرنی)، تلاشی است برای حل این مشکل (هرچند هنوز از DSM-5 ایراد گرفته می‌شود که رویکرد پیوستاری (ابعادی) را فقط در مورد بعضی اختلالات به کار برده است).

فهرست اختلالات روانی

اختلالات رشدی – عصبی Neurodevelopmental Disorders

ناتوانی های عقلانی

• ۱- ناتوانی عقلانی ( اختلال عقلانی رشدی) (Intellectual Disability (Intellectual Developmental Disorder
• ۲- تاخیر رشدی کلی Global Developmental Delay
• ۳- ناتوانی عقلانی نامشخص Unspecified Intellectual Disability

اختلالات ارتباط

• ۱- اختلال زبان Language Disorder
• ۲- اختلال صدای گفتار Speech Sound Disorder
• ۳- اختلال فصاحت گفتار (لکنت زبان) Childhood-Onset Fluency Disorder
• ۴- اختلال ارتباط اجتماعی(عملی) Social (Pragmatic) Communication Disorder
• ۵-اختلال ارتباط نامشخص Unspecified Communication Disorder

اختلال طیف اوتیسم Autism Spectrum Disorder

اختلال کاستی توجه/ بیش فعالی Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder

اختلال یادگیری خاص Specific Learning Disorder

اختلالات حرکتی

• ۱- اختلال هماهنگی رشدی Developmental Coordination Disorder
• ۲- اختلال حرکات قالبی Stereotypic Movement Disorder
• ۳- اختلالات تیک

اختلال توره Tourette’s Disorder

اختلال تیک حرکتی یاصوتی مزمن Persistent (Chronic) Motor or Vocal Tic Disorder

اختلال تیک موقت Provisional Tic Disorder

اختلال تیک مشخص دیگر Other Specified Tic Disorder

اختلال تیک نامشخص Urispecified Tic Disorder

۵- اختلال های رشدی عصبی دیگر Other Neurodevelopmental Disorders

نکته: DSM-5 شدت اختلال طیف اوتیسم را بر اساس نقص های موجود در ارتباط اجتماعی، و روند رفتارهای محدود و تکراری تعیین می کند و برای آن سه سطح در نظر می گیرد: سطح ۱: نیازمند حمایت “requiring support” سطح ۲: نیازمند حمایت زیاد “requiring substantial support” سطح ۳: نیازمند حمایت بسیار زیاد “requiring very substantial support”

نکته : در DSM-5 اختلال یادگیری به اختلال یادگیری خاص تغییر نام و ماهیت داده، و اختلال خواندن، اختلال نوشتن، و اختلال ریاضی، که هر یک قبلاً یک اختلال مستقل و مجزا محسوب می شد، اکنون به عنوان یک تشخیص در اختلال یادگیری خاص گنجانده شده اند. یعنی، از این به بعد اختلالی به نام اختلال خواندن، اختلال نوشتن، یا اختلال ریاضی نخواهیم داشت. مثلاً، از این به بعد، روانپزشکان یا روان شناسان بالینی نخواهند گفت که این کودک به اختلال خواندن (دیسلکسیا) مبتلاست، در عوض خواهند گفت که به اختلال یادگیری خاص با اسپسیفایر دیسلکسیا مبتلاست.

نکته : حذف اختلال آسپرگر، اختلال رت، و اختلال تجزیۀ کودکی و اضافه شدن اختلال طیف اوتیسم در DSM-5 .

اختلالات روانی : اختلالات طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریش
Schizophrenia Spectrum and Other Psychotic Disorders

اختلال اسکیزوتایپی (شخصیت) Schizotypal (Personality) Disorder
اختلال هذیانی Delusional Disorder
اختلال روانپریشی کوتاه مدت Brief Psychotic Disorder
اختلال اسکیزوفرنیفرم Schizophreniform Disorder
اسکیزوفرنی Schizophrenia
اسکیزوافکتیو Schizoaffective Disorder
اختلال روانپریشی ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Psychotic Disorder
اختلال روانپریشی ناشی از بیماری جسمی Psychotic Disorder Due to Another Medical Condition
کاتاتونی Catatonia
سایر اختلال های طیف اسکیزوفرنیا و اختلال های روان پریشی دیگر Other Specified Schizophrenia Spectrum
اختلال طیف اسکیزوفرنیا نامشخص و سایر اختلال های سایکوتیک Unspecified Schizophrenia Spectrum
نکته : حذف اسکیزوفرنی نوع آشفته و پارانویید در DSM-5

اختلالات دوقطبی و اختلالات مربوط
Bipolar and Related Disorders

اختلال دو قطبی نوع ۱ Bipolar I Disorder
اختلال دو قطبی نوع ۲ Bipolar II Disorder
اختلال ادواری خو Cyclothymic Disorder
اختلال دو قطبی ناشی از مواد / دارو Substance/Medication-Induced Bipolar and Related Disorder
اختلال دو قطبی ناشی از بیماری های جسمانی Bipolar and Related Disorder Due to Another Medical Condition
اختلال های دو قطبی و مرتبط مشخص دیگر Other Specified Bipolar and Related Disorder
اختلال های دوقطبی و مرتبط نامشخص Unspecified Bipolar and Related Disorder
اختلالات روانی : اختلالات افسردگی
Depressive Disorders

اختلال بی نظمی خلق مخرب Disruptive Mood Dysregulation Disorder
اختلال افسردگی اساسی Major Depressive Disorder
اختلال افسردگی پایدار (مداوم) (Persistent Depressive Disorder (Dysthymia
اختلال ملال پیش از قاعدگی Premenstrual Dysphoric Disorder
اختلال افسردگی ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Depressive Disorder
اختلال افسردگی ناشی از دیگر بیماری های جسمی Depressive Disorder Due to Another Medical Condition
اختلال افسردگی مشخص دیگر Other Specified Depressive Disorder
اختلال افسردگی نامشخص Unspecified Depressive Disorder
نکته : حذف اختلال افسرده خویی و افسردگی مزمن در DSM-5 و اضافه شدن اختلال افسردگی پایدار .

اختلالات روانی : اختلالات اضطرابی
Anxiety Disorder

اختلال اضطراب جدایی Separation Anxiety Disorder
لالی انتخابی Selective Mutism
فوبی خاص Specific Phobia
فوبی اجتماعی (Social Anxiety Disorder (Social Phobia
اختلال وحشتزدگی یا بیماری پانیک Panic Disorder
آگورافوبیا Agoraphobia
اختلال اضطراب فراگیر Generalized Anxiety Disorder
اختلال اضطرابی ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Anxiety Disorder
اختلال اضطرابی ناشی از بیماری جسمی دیگر Anxiety Disorder Due to Another Medical Condition
اختلال اضطرابی مشخص دیگر Other Specified Anxiety Disorder
اختلال اضطرابی نامشخص Unspecified Anxiety Disorder
اختلال وسواس فکری – عملی و اختلالات مرتبط
Obsessive-Compulsive and Related Disorders

اختلال وسواس فکری – عملی Obsessive-Compulsive Disorder
اختلال بد شکلی بدن Body Dysmorphic Disorder
اختلال احتکار ( ذخیره کردن ) Hoarding Disorder
اختلال کندن مو (Trichotillomania (Hair-Pulling Disorder
اختلال کندن پوست Excoriation (Skin-Picking) Disorder
اختلال وسواس و اختلالات مرتبط با آن ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Obsessive-Compulsive
اختلال وسواس و اختلالات مرتبط با آن ناشی از بیماری جسمی دیگر Obsessive-Compulsive and Related Disorder Due to Another Medical Condition
اختلال وسواس و اختلالات مرتبط مشخص دیگر Other Specified Obsessive-Compulsive and Related Disorder
اختلال های وسواس فکری عملی نامشخص Unspecified Obsessive-Compulsive and Related Disorder
نکته : اختلال احتکار در DSM-IV وجود نداشت و در آنجا به روان شناسان بالینی توصیه می شد، اگر احتکار کردن در افراد به سطوح افراطی برسد، می توانند آنها را مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری اعلام کنند، و اگر آنها معیارهای اختلال شخصیت وسواسی- اجباری را نیز داشته باشند، می توانند هم مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری (OCD)، و هم مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- اجباری (OCPD) اعلام شوند. اما روان شناسان اخیراً به این نتیجه رسیده اند که احتکار کردن اشیا در بسیاری موارد از سایر اختلالات نورولوژیک و پسیکولوژیک (از جمله، OCD و OCPD) مستقل است. به این ترتیب، در DSM-5 یک طبقۀ تشخیصی مجزا به آن اختصاص داده شده است.

اختلالات مرتبط با آسیب و عوامل استرس زا
Trauma – and Stressor – Related Disorder

اختلال دلبستگی واکنشی Reactive Attachment Disorder
اختلال آمیختگی اجتماعی بازداری نشده Disinhibited Social Engagement Disorder
اختلال استرس پس از سانحه PTSD)Posttraumatic Stress Disorder)
اختلال استرس حاد Acute Stress Disorder
اختلالات سازگاری Adjustment Disorders
اختلالات مرتبط با آسیب مشخص دیگر Other Specified Trauma- and Stressor-Related Disorder
اختلال های استرس زا و آسیب زا نامشخص Unspecified Trauma- and Stressor-Related Disorder
اختلالات روانی : اختلالات تجزیه ای ( گسستی )
Dissociative Disorders

اختلال هویت تجزیه ای Dissociative Identity Disorder
یادزدودگی تجزیه ای Dissociative Amnesia
اختلال مسخ شخصیت/مسخ واقعیت Depersonalization/Derealization Disorder
اختلال تجزیه ای مشخص دیگر Other Specified Dissociative Disorder
اختلال گسستی نامشخص Unspecified Dissociative Disorder
نکته : تنها تغییر چشمگیر در این زمینه، حذف اختلال گریز تجزیه ای در راهنمای جدید می باشد.

اختلالات علایم جسمانی و اختلالات مرتبط
Somatic Symptom and Related Disorders

اختلال علایم جسمانی Somatic Symptom Disorder
اختلال اضطراب بیماری Illness Anxiety Disorder
اختلال تبدیلی (اختلال علایم عصب کارکردی) (Conversion Disorder (Functional Neurological Symptom
عوامل روانی تاثیر گذار در سایر بیماری های جسمی Psychological Factors Affecting Other Medical Conditions
اختلال ساختگی (تحمیل شده بر خود، تحمیل شده بر دیگری ) Factitious Disorder
نشانه ی جسمانی و اختلال مربوط مشخص دیگر Other Specified Somatic Symptom and Related Disorder
اختلال های علایم جسمانی نامشخص Unspecified Somatic Symptom and Related Disorder
نکته : افرادی که نسبت به سلامت جسمی خود به شدت نگران هستند اما هیچگونه سمپتوم جسمی و فیزیکی ندارند ممکن است مبتلا به اختلال اضطراب بیماری تشخیص داده شوند. توجه داشته باشید که اختلال اضطراب بیماری مترادفِ (یا نام جدیدِ) هیپوکندریا نیست و این دو با هم ماهیتا تفاوت دارند (هرچند مسالۀ تفاوت های بین این دو از پایه منتفی است زیرا هیپوکندریا به کلی حذف شده است).

اختلالات روانی : اختلالات تغذیه و خوردن
Feeding and Eating Disorders

هرزه خواری (پیکا) Pica
اختلال نشخوار Rumination Disorder
اختلال مصرف غذای دوری جو / محدود کننده غذا Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder
بی اشتهایی عصبی Anorexia Nervosa
پر اشتهایی عصبی Bulimia Nervosa
اختلال پرخوری Binge-Eating Disorder
اختلال تغذیه و خوردن مشخص دیگر Other Specified Feeding or Eating Disorder
اختلال های خوردن و تغذیه نامشخص Unspecified Feeding or Eating Disorder
نکته : اختلال مصرف غذای اجتناب/ محدودیت غذا (ARFID)، که جدیداً به DSM-5 اضافه شده است، در DSM-IV به نام اختلال غذایی یا اختلال خورد و خوراک در نوزادی و خردسالی شناخته می شد. در این اختلال، فرد از غذا خوردن اجتناب می ورزد یا مقدار غذای خود را آنقدر محدود می کند که نیازهای غذایی برطرف نمی شوند و در نتیجه مقدار زیادی از وزن و انرژی خود را از دست می دهد. این اختلال بیشتر در نوزادی یا خردسالی ایجاد می شود و ممکن است در بزرگسالی ادامه یابد.

اختلالات روانی: اختلالات دفع
Elimination Disorders

بی اختیاری ادرار Enuresis
بی اختیاری دفع Encopresis
اختلال دفع مشخص دیگر Other Specified Elimination Disorder
اختلال دفعی نامشخص Unspecified Elimination Disorder
نکته : از اختلالاتی که برای نخستین بار در کودکی و نوجوانی تشخیص داده می شوند منفک شده و طبقه تشخیصی مجزا شده است.

اختلالات خواب – بیداری
Sleep – Wake Disorders

اختلال بی خوابی Insomnia Disorder
اختلال پرخوابی Hypersoninolence Disorder
حمله خواب Narcolepsy
اختلالات خواب مرتبط با تنفس : الف) تنفس سطحی وقفه تنفسی Obstructive Sleep Apnea Hypopnea ب) وقفه تنفس مرکزی در خواب Central Sleep Apnea ج) هیپوونتیلاسیون مرتبط با خواب Sleep-Related Hypoventilation
اختلال ریتم شبانه روزی خواب و بیداری Circadian Rhythm Sleep-Wake Disorders
اختلال انگیختگی خواب بدون حرکات سریع چشم Non-Rapid Eye Movement Sleep Arousal Disorders
اختلال کابوس Nightmare Disorder
اختلال رفتار خواب با حرکات سریع چشم Rapid Eye Movement Sleep Behavior Disorder
سندرم پاهای بی قرار Restless Legs Syndrome
اختلال خواب ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Sleep Disorder
اختلال خواب – بیداری مشخص دیگر Other Specified Sleep-Wake Disorder
اختلال پر خوابی مشخص دیگر Other Specified Hypersomnolence Disorder
اختلال بی خوابی مشخص دیگر Other Specified Insomnia Disorder
اختلال بی خوابی نامشخص Unspecified Insonmia Disorder
اختلال پرخوابی نامشخص Unspecified Hypersomnolence Disorder
اختلال خواب – بیداری نامشخص Unspecified Sleep-Wake Disorder
اختلالات روانی : اختلالات جنسی
۱- کژکاری های جنسی
Sexual Dysfunctions

تاخیر انزال Delayed Ejaculation
اختلال نعوظی Erectile Disorder
اختلالات ارگاسمی در زن Female Orgasmic Disorder
اختلال علاقه / برانگیختگی جنسی در زن Female Sexual Interest-Arousal Disorder
اختلالات درد / دخول تناسلی – لگنی Genito-Pelvic Pain-Penetration Disorder
اختلال میل جنسی کم کار در مرد Male Hypoactive Sexual Desire Disorder
انزال زودرس Premature (Early) Ejaculation
کژکاری جنسی ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Sexual Dysfunction
کژکاری جنسی مشخص دیگر Other Specified Sexual Dysfunction
کژکاری جنسی نامشخص Unspecified Sexual Dysfunction
نکته : DSM IV اختلالات دردهای جنسی را به دو گروه تقسیم کرده بود: واژینیسم (vaginismus) و دیسپارونیا (dyspareunia). به علت مشکلاتی که در تفکیک این دو اختلال وجود داشت، متخصصان توصیه کردند که آنها ادغام شوند و در DSM-5 یک طبقۀ واحد به نام اختلالات درد / دخول تناسلی – لگنی به وجود آورند.

۲- ملال جنسی
Gender Dysphoria

اختلال ملال جنسی درکودکان
اختلال ملال جنسی در نوجوانان و بزرگسالان
ملال جنسیتی مشخص دیگر
نکته : این طبقه معادل اختلالات هویت جنسی در راهنمای شماره ۴ می باشد.

۳- نابهنجاری های جنسی
Paraphilic Disorders

اختلال تماشاگری جنسی Voyeuristic Disorder
اختلال عورت نمایی Exhibitionistic Disorder
اختلال مالش دوستی Frotteuristic Disorder
اختلال مازوخیسم جنسی Sexual Masochism Disorder
اختلال سادیسم جنسی Sexual Sadism Disorder
اختلال بچه بازی Pedophilic Disorder
اختلال یادگارپرستی Fetishistic Disorder
اختلال مبدل پوشی Transvestic Disorder
اختلالات اخلالگر ، کنترل تکانه و سلوک
Disruptive, Impulse-Control and Conduct Disorders

اختلال نافرمانی و لجبازی Oppositional Defiant Disorder
اختلال انفجاری متناوب Intermittent Explosive Disorder
اختلال آتش افروزی Pyromania
دزدی بیمارگون Kleptomania
اختلال سلوک Conduct Disorder
اختلال شخصیت ضد اجتماعی Antisocial Personality Disorder
اختلال اخلالگر ، کنترل تکانه و سلوک مشخص دیگر Other Specified Disruptive, Impulse-Control, and Conduct
Disorder
نکته : اختلالی به نام اختلال اعتیاد به بازی های اینترنتی (Internet gaming disorder) به DSM5 اضافه نشده است، اما DSM-5 اختلالی به این نام را در بخش سوم کتاب و در بین فهرست اختلالات پیشنهادی که باید روی آنها بیشتر کار و تحقیق شود قرار داده است. به عبارت دیگر، اختلال اعتیاد به بازی های اینترنتی هنوز به عنوان یک اختلال قابل تشخیص اعلام نشده است.

اختلالات اعتیاد آور و اختلالات مرتبط با مواد
Substance-Related and Addictive Disorders

تنها رفتار اعتیادی غیر مصرفی که در این طبقه تشخیصی قرارگرفته است، قماربازی است

سایر اختلالات این طبقه، در سه دسته کلی طبقه بندی شده اند :

اختلالات مصرف مواد
مسمومیت مواد
اختلالات ترک مواد
اختلالات روانی : اختلالات عصبی – شناختی
Neurocognitive Disorders

اختلالات روانی این طبقه تشخیصی، در DSM-5 به سه دسته تقسیم شده:

دلیریوم
اختلال عصبی- شناختی عمده
اختلال عصبی- شناختی خفیف
اختلالات روانی : اختلالات شخصیت
Personality Disorders

اختلال شخصیت کلی
اختلالات شخصیت خوشه A
پارانویید Paranoid Personality Disorder

اسکیزوئید Schizoid Personality Disorder

اسکیزوتایپی Schizotypal Personality Disorder

اختلالات شخصیت خوشه B
ضد اجتماعی Antisocial Personality Disorder

مرزی Borderline Personality Disorder

نمایشی Histrionic Personality Disorder

خودشیفته Narcissistic Personality Disorder

اختلالات شخصیت خوشه C
اجتنابی Avoidant Personality Disorder

وابسته Dependent Personality Disorder

وسواسی Obsessive-Compulsive Personality Disorder